Pogłębianie chrześcijańskiej wiary - początki pobytu dominikanów w Tczewie

Mściwój II (zmarł w1294 r.) nie miał syna. Duchowieństwo i lud, a nawet rycerstwo, oskarżało go o zniewolenie i uczynienie z jednej z zakonnic zwykłej nałożnicy. O tym fakcie wspomina „Kronika oliwka”. Ten haniebny czyn miał być przyczyną braku męskiego potomka. Z tego powodu cierpiało całe Pomorze, obawiając się - po śmierci księcia - najazdu Brandenburgii lub zakonu krzyżackiego.

Hojność grzesznego władcy
Jednak Mściwój II oddawał się czasami postom i fundował pobożne instytucje. To on w 1289 r. ufundował w Tczewie klasztor dominikanów, centralne miejsce Zakon Kaznodziejów. Zakon dominikański (jako zgromadzenie) otrzymał wówczas w hojnym darze na wieczne istnienie klasztoru: wolność połowu ryb w Wiśle, wolność od cła na Wiśle oraz wolność w zbieraniu drewna, kamienia, darów lasu oraz gipsu z dóbr książęcych.
Słynny historyk Jan Długosz (1415 - 1480) zostawił nam dokładny opis obszernej parceli jaką dostali dominikanie obok kościoła parafialnego. Klasztor ich stanął pomiędzy zamkiem a miastem. Swój kościół dominikanie wznieśli w końcu XIII wieku w stylu gotyckim z ośmioboczną wieżą. Prezbiterium dzisiejszego kościoła także pochodzi z końca XIII w., a nawa z połowy XIV w. W samym kościele odnajdziemy wiele zmian, które zostały dokonane po najeździe husytów w 1433 r.

XIII-wieczna reguła zakonna
Celem Zakonu Kaznodziejskiego jest przekazywanie owoców kontemplacji swoim słuchaczom. Dominikanie kładą nacisk na kult Chrystusa Ukrzyżowanego. Ważny jest dla nich kult maryjny, dzięki któremu zaistnieć ma chwała Boża i zbawienie ludzi.
Najszczytniejszym ideałem tego zakonu jest powszechne apostolstwo ludzi. Dominikanie w XIII wieku byli optymistyczni wobec natury ludzkiej, wierzyli w możliwość pokonania każdego grzechu. Proponowali nowy - jak na warunki XIII-wieczne - gatunek mistyki o intelektualistycznym zabarwieniu.
Dominikanie byli zakonem miejskim. Nie bali się przywar gospodarki towarowo-pieniężnej.

We władzy Krzyżaków
Na przełomie lat 1308 - 1309 zakon krzyżacki zajął i częściowo spalił gród w Tczewie. Zniszczeniu uległ zamek księcia Sambora II. Jednak już w 1313 r. w dokumencie przekazania przez ród Święców ziemi nowskiej, spotykamy „pana Bertrammusa, przeora braci kaznodziejów w Tczewie”.
Świadczy to o zaakceptowaniu przez zakon dominikanów z Tczewa. A przecież Krzyżacy bardzo niechętnie zgadzali się na swoim terytorium na pobyt jakichkolwiek zakonów. Według swoich zwolenników sami byli przecież zgromadzeniem duchownym. Każde inne zgromadzenie pośrednio godziło w zakon krzyżacki, ukazując ich straszliwe błędy i odstępstwa od chrześcijańskiej wiary.

Znaczenie dominikanów
Wzmianki źródłowe o dominikanach w Tczewie (1313 r.) świadczą też o szybkim zaludnieniu miasta po działaniach zbrojnych z okresu 1308 - 1309. Dominikanie byli potrzebni dla Krzyżaków jako tłumacze, kopiści i nauczyciele. Władze miejskie potrzebowały wykształconych, bezinteresownych mnichów jako pośredników w czasach ciągłych wojen o Pomorze z Władysławem Łokietkiem.
Dominikanie rozwijali w Tczewie swoją misje duszpasterską, pogłębiając wiarę chrześcijańską i szerząc kult Matki Chrystusa. Następne dokumenty z XIV wieku wymieniają przeora ojca Michała (1335-1344), wspominają też o zakonnej bibliotece i skarbcu.
W 1433 r. nastąpił najazd na Tczew oddziałów husycko-polskich. Miasto zaczęło płonąć. Wdarły się do niego obe wojska. Husyci świadomie zniszczyli klasztor i kościół dominikanów.
W późniejszych latach nastąpiła odbudowa klasztoru, ale odbywała sie ona w cieniu wielkiego sporu. Stany pruskie (także większość rady miejskiej Tczewa) zaczęły domagać się od zakonu krzyżackiego praw do swobodnego - handlu i posiadania mienia. A dominikanie tradycyjnie bronili najbiedniejszej ludności (i jej słowiańskiego języka) przed przewagą możnych.

Ważne fakty z histori Tczewa (XIII - XV w.)
● 1289 - Ufundowanie przez Mściwoja II klasztoru dominikanów.
● 1306 (listopad) - w mieście przebywa książę Władysław Łokietek.
● 1309 (luty - marzec) - Opuszczenie miasta przez części ludności.
● 1309 - 1317 - Zmiana w mieście prawa lubeckiego na chełmińskie.
● 1313 - Czas rządów przeora Bertrammusa w tczewskim klasztorze.
● 1323 - Ustanowienie wójtostwa krzyżackiego (finansowa kontrola klasztoru i innych instytucji kościelnych).
● 1332 - Funkcjonowanie rady miejskiej w mieście – burmistrz i dwóch rajców.
● 1364 - 1384 - zakon krzyżacki wydaje dla miasta cztery nowe przywileje.
● 1399 - 1400 - Zbudowanie w mieście wielkiego młynu.
● 1410 - Tczew jest dwukrotnie zajmowany przez wojska polskie.
● 1413 (4 kwietnia) - wielki mistrz zakonu krzyżackiego Henryk von Plauen składa klasztorowi ofiarę (100 grzywien), aby ten codziennie modlił się za jego duszę.
● 1440 (ok.) – rada miejska Tczewa przystępuje do Związku Pruskiego nawiązującego do wzorów Hanzy: obrony własności i wolności handlu.