Obrazy Jacka i Rafała Malczewskich. To trzeba koniecznie zobaczyć!

Jacek Malczewski  – to najwybitniejszy polski symbolista, stworzył styl pełen symboliki, przemawiający do wyobraźni i uczuć, literacki. Malował postaci ludzkie naturalnej wielkości, mistrzowsko oddawał twarze i ręce, miał rzeźbiarski sposób malowania głów. Jego sny Rafał tworzył w sposób uproszczony, przedstawiał pogodną sielankowość, spokojną egzystencję na łonie przyrody. Na jego obrazach widzimy drobne figurki zagubione w pejzażu, domy, drzewa, pociągi traktowane jak zabawki.

Wystawa malarstwa Jacka i Rafała Malczewskich czynna jest w Zielonej Bramie przy Długim Targu, Oddziale Muzeum Narodowego w Gdańsku.

O miłości, cierpieniu, śmierci, sprawach narodowych i ogólnoludzkich

Ekspozycja czynna będzie tylko do 31 grudnia 2011 roku. Wystawa prezentowana była najpierw w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, skąd właśnie dotarła do Gdańska. Dzieła pochodzą ze zbiorów: Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu oraz z siedemnastu kolekcji prywatnych.
Wśród symbolicznych kompozycji Jacka Malczewskiego zwracają uwagę obrazy: Zatruta studnia z chimerą, Syrena i trytony, U studni, Pejzaż zimowy.
- Jego prace pełne symboli, mówią o miłości, cierpieniu, śmierci, sprawach narodowych i ogólnoludzkich - powiedziała na wernisażu  Katarzyna Posiadała, kurator wystawy. - Symbole zaczerpnął z mitologii, Starego i Nowego Testamentu, lecz interpretował je po swojemu, łączył z polską tradycją. W kompozycjach o tematyce religijnej nie przestrzegał przyjętych konwencji, Chrystusowi i świętym często nadawał własne rysy (Chrystus w Emaus, Święty Franciszek).
Wizerunki ojca, matki, żony, sióstr, córki, syna i autoportrety
Jacek Malczewski malował podobizny osób mu najbliższych – ojca, matki, żony, sióstr (Heleny i Bronisławy). Najczęściej jednak uwieczniał na obrazach córkę Julię i syna Rafała. Te przepojone liryzmem portrety wiele mówią o wyjątkowej relacji ojca z dziećmi. Ze szczególną pasją malował autoportrety. Wiernie odtwarzał w nich rysy zewnętrzne, nie próbując prawie nigdy zdradzać swoich przeżyć. Artysta portretował przedstawicieli elity kulturalnej Krakowa i przyjaciół malarzy, powstały wówczas znakomite, pokazane na wystawie, wizerunki Rudolfa Starzewskiego – redaktora krakowskiego „Czasu”, Piotra Hubala-Dobrzańskiego – przyjaciela artysty, Kazimierza Pochwalskiego – znanego malarza. Jacek Malczewski w tych przedstawieniach nie tylko oddaje charakterystykę portretowanej osoby, jej cechy zewnętrzne, ale często starał się przekazać coś, co określało jej psychikę i stosunek do otaczającego świata.

Rafała Malczewskiego pejzaże górskie i industrialne, widoki miasteczek. Drobne ludzkie postacie giną w świecie techniki
Rafał Malczewski malował przede wszystkim pejzaże, najczęściej górskie – w Polsce malował Tatry, na emigracji – Góry Św. Wawrzyńca i Góry Skaliste, ale także widoki małych miasteczek. Jest także autorem dużego i świetnego zestawu dzieł o tematyce przemysłowej.
- W latach 30. malował hale fabryczne, był zafascynowany industrializacją kraju, malował rozwijający się Dolny Śląsk.  – powiedziała na wernisażu  Katarzyna Posiadała, kurator wystawy. - Na obrazach Uliczka, Kopalnia Mysłowice, Huta Fulva pokazana jest żółta i brunatna ziemia, rozpruta kilofami górników, pełna wyrw i lejów, wielkie piece i kominy buchające kłębami białej pary i złocisto brązowego dymu.
Jednym z motywów dominujących w obrazach Rafała Malczewskiego jest znikomość człowieka – drobne, śmieszne figurki ludzkie, maleńkie wobec ogromu przyrody, ginące wobec potężnego, dominującego świata techniki. Ulubionym tematem obrazów artysty są też małe stacyjki, wagony, semafory, zwrotnice, sieci szyn.


W Pałacu Opatów – obejrzyj kolejnych pięć obrazów Jacka Malczewskiego

Pięć obrazów Jacka Malczewskiego ze zbiorów własnych gdańskiego Muzeum Narodowego obejrzeć można - na ten sam bilet - w Pałacu Opatów w Oliwie, siedzibie Oddziału Sztuki Nowoczesnej MNG. Są to dzieła: „Muzyka pól” z 1907 roku (olej na płótnie), „Autoportret z pejzażem” z 1909 roku (olej na płótnie), „ Portret wiejskiego chłopca” z 1905 roku (pastel na papierze), „Stary wiarus – portret Jana Kicińskiego” z 1921 roku (olej na sklejce) i „Portret mężczyzny” z 1922 roku (olej na tekturze).
„Muzyka pól” (1907) to jeden z autoportretów malarza na tle pejzażu. Artysta odziany w zbroję heroizuje i potęguje swoją postać, którą otaczają dwaj chłopcy trzymający w dłoniach ptaszki. W tle obrazu, skrzydlatego konia - być może Pegaza, dosiada mocno zbudowana naga kobieta. Ten obraz to także znakomity przykład czegoś, co określamy mianem „motywu muzycznego” w twórczości artysty, gdzie muzykami są nie tylko ludzie, ale przyroda i bóstwa.
„Autoportret z pejzażem” (1909) to jeszcze jedna odsłona ulubionego gatunku malarskiego artysty, jakim był autoportret w różnych konfiguracjach. Artysta namalował ich dziesiątki, za każdym razem ukazując siebie w różnych strojach. Jednym z nich był habit franciszkański, w który Malczewski jest ubrany także na tym autoportrecie. Pozostawienie za sobą bachantki i satyra jest być może symbolem odrzucenia zdradliwego piękna ciała na rzecz trwałej dominacji duszy w życiu człowieka.  
„Portret wiejskiego chłopca” (1905) jest najprawdopodobniej studium portretowym lub szkicem postaci. Malarz zastosował tu rzadką jak dla siebie technikę pastelu. Ciekawym obrazem jest „Stary wiarus – portret Jana Kicińskiego” (1921). Jan Kiciński był legionistą i przyjacielem Jacka Malczewskiego. Artysta do obrazu dołączył płycinę z wierszem swojego autorstwa („Koledze Kicińskiemu – poświęcam – 1921 styczeń”), w którym wysławia męstwo i poświęcenie swojego przyjaciela, podkreślając jednocześnie wielką miłość do już wolnej i niepodległej Ojczyzny – „To krew – Wasza przelana prochom życie dała”.
„Portret mężczyzny” z 1922 roku, to wizerunek samotnego człowieka w zniszczonym, szarobrązowym garniturze z łatami, opartego o drabinę, który zdaje się być symbolem sam w sobie. Być może jest aluzją do odbytego życia, sensu i celu istnienia, a być może odwiecznym pytaniem nad istotą sztuki i jej rolą w życiu człowieka.
W zbiorach gdańskich jest szósty obraz Jacka Malczewskiego – „Portret kobiecy” z 1915 roku (olej na płótnie), delikatne studium portretowe najprawdopodobniej córki artysty, Julii Maiznerowej, który, niestety, w tej chwili nie jest udostępniony.


* * *
Wystawie „Jacek i Rafał Malczewscy” towarzyszy bogaty program edukacyjny.
W czwartki i piątki (w godzinach otwarcia Muzeum) odbywać się będą lekcje muzealne, z wcześniejszym uzgodnieniem terminu (tel. 58-307-59-12 w. 105 lub  505-416-460). Temat lekcji dla gimnazjum: „Ideały Młodej Polski w malarstwie Jacka i Rafała Malczewskich. Małe i wielkie ojczyzny”. Temat dla liceum :  „Malarstwo Jacka Malczewskiego. Modernizm i symbolizm"
W czasie trwania wystawy odbędą się także wykłady: 17 listopada, godz. 17.30 „Jacek Malczewski i Stanisław Wyspiański – uczniowie Jana Matejki” oraz 8 grudnia o godz. 17.30 „ Mitologia obrazów Jacka Malczewskiego”.
Zorganizowane będzie także oprowadzanie po wystawie z przewodnikiem w niedziele (13 i 27 listopada oraz 11 grudnia br.) o godz. 13.00.