To już historia- „Żydzi gdańscy. Teatr”. Zostały zdjęcia, dokumenty, kostiumy, afisze.

W Teatrze Wilhelma przy dzisiejszej ul. Długie Ogrody (Langgarten 31) w Gdańsku w 1876 r. wystąpił kwartet aktorów i śpiewaków Braci Semmel i Szwarc. Lider grupy, Natan Szwarc stworzył kuplety rewiowe obecne we wszystkich teatrach żydowskich Europy tamtych czasów. Był to początek obecności ożywionej działalności teatru żydowskiego w Gdańsku, która skończyła się tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej.
„Żydzi gdańscy. Teatr” to tytuł wystawy, która czynna jest w Pałacu Opatów w Oliwie – siedzibie Oddziału Sztuki Nowoczesnej gdańskiego Muzeum Narodowego.
Jest to trzecia prezentacja z cyklu „Żydzi gdańscy” przygotowana przez Mieczysława Abramowicza w Muzeum Narodowe w Gdańsku.

Przyjeżdżały gwiazdy scen i filmów
Wystawę oglądać będzie można do 30 września 2011 r. Mieczysław Abramowicz, kurator, stworzył także scenariusz i jest autorem aranżacji plastycznej. Pokazane są zdjęcia, dokumenty, kostiumy, afisze. Plansze wyposażono w teksty na temat aktorów, zespołów, ówczesnego życia teatralnego. Dopełnieniem pokazu są stare filmy ukazujące życie teatralne środowiska żydowskiego w Polsce do wybuchu drugiej wojny światowej. Przewodnikiem po wystawie jest ilustrowany katalog autorstwa Abramowicza.
Na przełomie XIX i XX w. teatr żydowski w Gdańsku był zjawiskiem efemerycznym. W Teatrze Wilhelma występowali z zespołami Sofia Goldsztejn, która kilka lat później zasłynęła w Ameryce jako diva i primadonna Sophie Karp, Bina Abramowicz, słynna aktorka pierwszych scen Nowego Jorku.
Na początku XX w. powstawać zaczęły w Gdańsku przy organizacjach świeckich i religijnych - m. in. przy Żydowskim Związku Kulturalnym „Perec”, Towarzystwie Pomocy Esra”, Towarzystwie Synagogalnym z Wrzeszcza - żydowskie teatralne zespoły amatorskie.

Kilka dużych sal teatralnych
Po powstaniu Wolnego Miasta Gdańska (1920) do Gdańska i Sopotu zjeżdżać zaczęli artyści żydowscy z: Polski, Ukrainy, Rumunii, Niemiec, Austrii. Wśród nich Chajełe Grober - aktorka moskiewskiego Teatru Habima Wachtangowa, Abraham Morewski - aktor i reżyser z Trupy Wileńskiej, przyjeżdżały zespoły Warszawskiego Teatru Żydowskiego i in.
Stały profesjonalny Teatr Żydowski założył  w 1930 r. warszawski aktor Hersz Głowiński. Pracować z nim zaczęli aktorzy: Lola Zilberman i Simi Wajnsztok z Trupy Wileńskiej. Oficjalna siedziba Teatru Żydowskiego w Gdańsku mieściła się przy ul. Szerokiej (Breitgasse 83). Na co dzień była tam restauracja Cafe Krantor, ale do przedstawień stoły wynoszono i siadało przed półokrągłą sceną 136 osób. Aktorzy wchodzili na scenę przez widownię.
Na tej i innych scenach gościły wielkie światowe sławy żydowskiego teatru. Najczęściej spektakle żydowskie grano w budynku przy ul. Lisia Grobra (Fuchswall 6), gdzie - obok jadłodajni stoczniowej i pomieszczeń rekreacyjno – socjalnych – stale funkcjonowała sala teatralna otoczona ogrodem; sala ta mieściła 568 osób, wyposażona była w scenę z dużymi kulisami, rampą, garderobami itp. Grano również spektakle żydowskie w Budynku Bractwa Strzeleckiego przy ul. 3 Maja (Nordpromenade 7),  była tam w pełni wyposażona sala teatralna ze sceną, kulisami, kanałem dla orkiestry.

Goldfaden, Strindberg, Ibsen, Szekspir
W repertuarze gdańskiego Teatru Żydowskiego znalazły się dzieła żydowskiej klasyki dramatycznej (m.in. utwory Goldfadena, Szaloma Asza, Icchoka Lejbusza Pereca, Aleichema), ale również klasyka światowa (m.in. Strindberg, Ibsen, Szekspir, Tołstoj, Czechow) i utwory ówcześnie współczesne: m.in. dramaturgia radziecka, polska, niemiecka. Wielka zasługą dyrektorów Teatru Żydowskiego było odkrycie dla żydowskiej sceny, nie tylko w Gdańsku, twórczości gdańskiego poety i dramaturga, Maksa Baumanna.
Teatr grał przedstawienia w języku jidysz przygotowując dla publiczności niemieckojęzycznej drukowane streszczenia.
Kierownikami artystycznymi gdańskiego Teatru Żydowskiego byli artyści znani nie tylko w Europie: Rudolf Zasławski, sławny tak samo w Kijowie i Warszawie, jak w Nowym Jorku i Buenos Aires, Jonas Turkow, aktor, reżyser, dyrektor wielu teatrów żydowskich w Polsce, „człowiek nowego teatru” spod znaku Wielkiej Reformy.
13 marca 1938 r. w Teatrze Żydowskim w Gdańsku zagrano ostanie przedstawienie. W obliczu narastającego nazizmu - skończyła się historia profesjonalnego teatru Żydowskiego w Gdańsku.